ΣΤΑ ΧΑΝΙΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ- Νέα διοικητική εποχή

Όπως δημοσιεύτηκε την 01-01-2011 στο http://www.haniotika-nea.gr/58552- Νέα διοικητική εποχή .html

Νέα εποχή στη διοίκηση της Κρήτης και του Νομού Χανίων, ειδικότερα με την κατάργηση  της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης, την καθιέρωση της αιρετής Περιφέρειας και την εκλογή του κ. Σταύρου Αρναουτάκη ως περιφερειάρχη και του κ. Απόστολου Βουλγαράκη ως αντιπεριφερειάρχη Χανίων.
Τα «Χ.Ν.» παρουσιάζουν σήμερα τη διοικητική ιστορία του Νομού Χανίων από την περίοδο της Ενετοκρατίας μέχρι και σήμερα, όπως αυτά καταγράφονται στην ιστοσελίδα της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Χανίων (www.chania.eu).
Παράλληλα, παρουσιάζουν τους ύπατους αρμοστές, τους γενικούς διοικητές, τους διορισμένους αλλά και τους αιρετούς νομάρχες που υπηρέτησαν τον Νομό και την Κρήτη από το 1898 μέχρι και χθες, που έκλεισε ο κύκλος με την ολοκλήρωση της θητείας του τελευταίου αιρετού νομάρχη Χανίων Γρηγόρη Αρχοντάκη. Τα σχετικά στοιχεία δημοσιεύονται στο βιβλίο του κ. Αντώνη Βαρουχάκη, που αποτελεί έκδοση της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Χανίων. Αναλυτικότερα:
Η ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ
Η σημερινή διοικητική διαίρεση της Κρήτης βασίζεται σε αυτήν της Ενετοκρατίας. Τα διοικητικά κέντρα του νησιού ήταν τότε οι τέσσερις οχυρωμένες πόλεις, Χανιά, Ρέθυμνο, Χάνδακας (Ηράκλειο) και Σητεία. Μετά την τουρκική κατάκτηση, το 1669, οι διοικήσεις περιορίστηκαν σε τρεις (καταργήθηκε της Σητείας), με διοικητικό κέντρο τον Χάνδακα. Κατά την περίοδο της Αιγυπτιακής κυριαρχίας (1830 - 1840), η Κρήτη οργανώθηκε κάτω από την εξουσία ενός πολιτικού διοικητή, του Μουσταφά Γκιριτλή (Κρητικού) και τοπικών Διοικητικών Συμβουλίων στα Χανιά και στο Ηράκλειο. Ο διοικητής αυτός διέμενε εκ περιτροπής και στις δύο πόλεις, που τις θεωρούσε ως έδρα του. Το 1851 ολόκληρη η Κρήτη αποτελούσε μια «Γενική Διοίκηση» και ως έδρα  χρησιμοποιούνταν, οριστικά πια, μόνο η πόλη των Χανίων.
Με τον Οργανικό Νόμο του 1868 το νησί χωρίστηκε διοικητικά πάλι, σε πέντε αυτή τη φορά Διοικήσεις. Στις προηγούμενες τρεις προστέθηκαν αυτές του Λασιθίου και των Σφακίων (η τελευταία περιελάμβανε τις επαρχίες Αποκορώνου, Σφακίων και Αγίου Βασιλείου).
Κατά την περίοδο της Αυτονομίας (1898 - 1913), η Κρήτη διαιρέθηκε από τις Μεγάλες Δυνάμεις σε τέσσερα διαμερίσματα και κάθε μία δύναμη πήρε υπό την προστασία της ένα. Τα Χανιά, πρωτεύουσα της «Κρητικής Πολιτείας», τέθηκαν υπό την προστασία και των τεσσάρων.
Μετά την ένωσή της με την Ελλάδα (1 Δεκεμβρίου 1913) με νόμο του 1914 «περί Διοικητικής Διαιρέσεως και Διοικήσεως των νέων χωρών», καταργήθηκε η Διοίκηση των Σφακίων και οι επαρχίες Σφακίων και Αγίου Βασιλείου υπάχθηκαν στον Νόμο Ρεθύμνης, η δε του Αποκορώνου στον Νομό Χανίων. Τη διοίκηση της Κρήτης ανέλαβε ο γενικός διοικητής Κρήτης με τίτλο του υπουργού, που διοριζόταν από την ελληνική κυβέρνηση και είχε έδρα του τα Χανιά. Κάποιες περιόδους ο γενικός διοικητής ασκούσε παράλληλα και τα καθήκοντα του νομάρχη Χανίων.
Ο Νομός Χανίων συγκροτήθηκε ως διοικητική μονάδα με το Βασιλικό Διάταγμα «Περί Διοικητικής Διαιρέσεως των νέων χωρών» της 1ης Απριλίου του 1915 και το 1925 απέκτησε τα σημερινά όριά του μετά την προσάρτηση σ? αυτόν της επαρχίας Σφακίων, που αποσπάστηκε της από τον γειτονικό νομό Ρεθύμνης.
Το 1955 καταργήθηκε ο θεσμός της Γενικής Διοίκησης και τα Χανιά έπαυσαν ουσιαστικά να θεωρούνται πρωτεύουσα της Κρήτης.
Η ΤΟΠΙΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ
Μέχρι το 1994 η κάθε Νομαρχία ήταν δημόσια Υπηρεσία. Σε αντίθεση με τους Δήμους και τις Κοινότητες του Νομού, η Νομαρχία δεν απέκτησε ξεχωριστή από το κράτος νομική προσωπικότητα, παρά τις προσπάθειες που έγιναν κατά καιρούς, σύμφωνα με τα ισχύοντα στη Γαλλία (απ? όπου προήλθε ο θεσμός του Νομού). Η ανάγκη της διοικητικής αποκέντρωσης οδήγησε την Ελληνική Βουλή να ψηφίσει το 1994 τον νόμο 2218 «Ιδρυση Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης - Τροποποίηση διατάξεων για την Πρωτοβάθμια Αυτοδιοίκηση και την Περιφέρεια και άλλες διατάξεις». Έτσι ο νομάρχης και τα νομαρχιακά όργανα εκλέγονταν απευθείας από το εκλογικό σώμα με τις εκλογές που γίνονταν κάθε τέσσερα χρόνια.
Με τον νόμο 2503 του 1997 «Διοίκηση, οργάνωση, στελέχωση της Περιφέρειας, ρύθμιση θεμάτων για την Τοπική Αυτοδιοίκηση και άλλες διατάξεις» δημιουργήθηκε ο θεσμός των Περιφερειών. Η Κρήτη είναι η 13η Περιφέρεια της χώρας με έδρα το Ηράκλειο.
Η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση ασχολούνταν με τη διοίκηση των τοπικών Υπηρεσιών και με τη διοίκηση και διεκπεραίωση των κρατικών υποθέσεων και έργων.